top of page

Roken

Foto van schrijver: Marc CornelisseMarc Cornelisse

Een vrijheidsdrang op mijn 42ste

Ik begon met roken op mijn 42ste. Dat klinkt misschien laat, maar het voelde als iets dat ik eindelijk kon doen. Als tiener durfde ik het niet. Mijn vader was er fel op tegen. Maar na mijn scheiding leek het een daad van zelfbevrijding, een manier om een vrijheidsgevoel te claimen dat ik jarenlang had onderdrukt. Het was een naïef idee, maar het voelde goed. Dat sigaretje stond symbool voor mijn eigen keuzes.

 

De illusie van vrijheid

Jean-Paul Sartre (1905–1980) zou mijn keuze om te gaan roken als een paradox hebben gezien. Vrijheid is volgens hem de kern van ons bestaan, maar tegelijkertijd kunnen we onszelf daarin verliezen. Zijn concept van kwade trouw laat zien hoe we onszelf voor de gek houden door te geloven dat we vrij handelen, terwijl we ons eigenlijk laten leiden door angst, verleden, vluchtgedrag of verslaving. Toen ik die eerste sigaret opstak, voelde het alsof ik eindelijk vrij was. Maar was het vrijheid, of slechts een vlucht uit de chaos van mijn scheiding?

 

Vrijheid ≠ vrije wil

Sartres vrijheid staat in mijn ogen niet gelijk aan vrije wil. Ik begon met roken uit een drang naar vrijheid, maar die keuze kwam niet voort uit vrije wil. Onze daden worden gestuurd door omstandigheden, emoties en patronen. Stoppen voelt nu eveneens als een keuze vanuit vrije wil, maar ook dat is onderdeel van een grotere dynamiek. Vrijheid zit dus niet in keuzes volgens de vrije wil, maar in het doorbreken van routines die steeds dezelfde uitkomst hebben: gebondenheid of verslaafdheid. Vrijheid is de volledige beschikbaarheid, zodat je kan laten gebeuren waar de omstandigheden toe leiden. Het is geen eigenschap van de wil, maar van hoe je aanwezig bent in het moment, los van dwangmatige patronen.

 

Waarde in handelen

Hannah Arendt (1906–1975) benadrukte in haar concept van de vita activa het belang van handelingen die werkelijk betekenis geven. Voor haar zijn zulke handelingen fundamenteel omdat ze ons bestaan verbinden met de wereld en bijdragen aan iets dat het individuele overstijgt. Als ik nu terugkijk, vraag ik me af: wat voor waarde had dat symbolische gebaar van roken eigenlijk? Het gaf me even een gevoel van controle, van rust. Maar het creëerde niets blijvends en bleef gevangen in een cyclische routine die eerder aansloot bij wat Arendt labor zou noemen: een noodzakelijke, repetitieve bezigheid zonder duurzame betekenis. Het was geen handeling in lijn met de vita activa, maar een vluchtige daad, een rookgordijn om mezelf even niet te hoeven voelen. Daarentegen voelt het stoppen met roken als een daad die wél betekenisvol is. Het doorbreekt een vervreemdende routine en markeert een nieuw begin, een bewuste keuze om vrijer en meer verbonden te leven. Alleen waardevolle handelingen hebben de kracht om ons te verbinden met anderen en met onszelf. Het stoppen met roken brengt me dichter bij die momenten, terwijl het roken me juist verder van mezelf en mijn omgeving vervreemdde. Roken gaf een vals moment van rust, zonder diepte of blijvende betekenis, maar stoppen opent de deur naar een bewuster en authentieker leven.

 

Een lichaam als collateral damage

Nu, 23 jaar later, voel ik wat die keuze me heeft gekost. Ik ben net uit het ziekenhuis na een ingreep waarin stents zijn geplaatst. Mijn lichaam heeft de schade op zich genomen, alsof ik dacht dat mijn vrijheid belangrijker was dan mijn gezondheid. Stoppen voelt als het ontrafelen van die oude, naïeve drang naar vrijheid. Maar het is geen sinecure. Het is een ware strijd, met momenten van psychische nood en soms zelfs wanhoop, om het blijvend uit mijn leven te bannen. Het vergt niet alleen een fysieke inspanning, maar ook een confrontatie met de diepgewortelde patronen en emoties die eraan vastzitten. De ziekenhuisopname confronteerde me met mijn eigen sterfelijkheid en de vraag hoe ik mijn leven verder wil invullen. Het herinnert me eraan dat mijn tijd beperkt is, waardoor mijn keuzes - zoals stoppen met roken - bepalend worden voor hoe ik die tijd wil benutten.

 

Vrijheid als verantwoordelijkheid

Sartre had gelijk: vrijheid is geen eenvoudige keuze. Het is een last, een verantwoordelijkheid om je eigen keuzes onder ogen te zien, zonder te vluchten. Zoals Arendt zou zeggen: echte waarde ontstaat niet uit routines die ons gevangen houden, maar uit handelingen die onszelf en de wereld betekenis geven. Nu, op mijn 65ste, weet ik dat mijn vrijheid ligt in mijn verlangen om te leven zoals het leven zich aandient, zonder beperkt te worden door verslaving, want anders is er geen sprake van vrijheid. Het ziekenhuis heeft me laten zien hoe fragiel het leven is, maar ook hoe sterk mijn verlangen is om er nog lang te zijn.

 

De corridor van het nu

Deze corridor, waarop ik eerder reflecteerde, is als een lens die twee kanten op werkt: het verbindt het tijdelijke met het eeuwige en vice versa. Stoppen met roken voelt als een stap naar het rustpunt van het nu-moment, een manier om meer aanwezig te zijn en te ontsnappen aan routines die vervreemden. Roken lijkt dan wel rust te geven, maar houdt iemand gevangen in een vicieuze cirkel. Men verlangt naar een sigaret om spanning te verminderen, ervaart kortstondige opluchting en al snel ontstaat opnieuw de drang. Deze cyclus van verlangen en tijdelijke bevrediging zorgt ervoor dat de focus blijft hangen bij de sigaret, waardoor men wordt afgeleid van de echte rust en aanwezigheid in het nu-moment. Pas door los te komen van een verslaving kan een mens werkelijk de vrijheid ervaren die hij zoekt. Net zoals Arendt stelt dat waardevolle handelingen ons verbinden, zie ik in het stoppen met roken een stap naar die echte verbinding, een weg naar een vollere aanwezigheid in het nu.

71 weergaven0 opmerkingen

Recente blogposts

Alles weergeven
Twilightzone

Twilightzone

Weemoed

Weemoed

Comments


Blijf op de hoogte! Ontvang telkens het nieuwste blog direct in je mailbox.

Bedankt voor het abonneren!

© 2020 by Marc Cornelisse. Proudly created with Wix.com

bottom of page