Scheiding

Liefde is ongetwijfeld te allen tijde de belangrijkste inspiratiebron voor de mens om te leven. Zelfs ondanks het besef dat we er ons kwetsbaar door maken, want de prijs die we voor de per definitie eindigende liefde moeten betalen, is altijd rouw en verdriet. Of het einde van wederzijdse liefde nu ten gevolge van de dood is of door het - bij leven - verbreken van alle banden wordt veroorzaakt, hartenleed en diepe treurnis zijn ons deel. Beide aspecten van de liefde - extase en radeloosheid - drijven kunstenaars soms tot bijna goddelijke creaties. Zo hoorde ik laatst de prachtige pianocompositie ‘For Mattia’ van Douwe Eisenga. Mattia was een jonge vrouw, die vanwege haar psychische nood besloot om op haar 28ste uit het leven te stappen.

Uiteraard bestaan er vele soorten liefdesrelaties en misschien nog wel meer oorzaken waardoor deze ooit zullen eindigen. Te denken valt aan de dood, een heftige ruzie, jaloezie, ongelijke intellectuele ontwikkeling, mishandeling, overmatig drankgebruik en ga zo maar door. In dit blog beperk ik me tot de ogenschijnlijke goede relaties tussen volwassenen, die toch van de rails lopen.

In de wederzijdse liefde zijn we ten diepste verbonden met de ander. In de metafoor die ik hiervoor gebruik, gaat het om elkaars vibes, die constructief met elkaar interfereren. Er is sprake van verstrengelde vibes, waardoor beide partners de extase van de liefde kunnen ervaren.

Maar wat nu als één van beide een bepaalde verstrengeling van vibes als benauwend gaat ervaren? Het morele kompas van de één is veel sterker, dan van de ander. Of de één ontfermt zich in te sterke mate over een zwakte van de ander. In een dergelijke fase van de relatie slaat die extase dan om in radeloosheid. Bij deze partner ontwikkelt zich een gevoel van niet meer zichzelf kunnen zijn. De interferentie van vibes drijft diegene te ver af van zijn/haar oorspronkelijk staat van zijn. Er is sprake van een symbiose, die de één als benauwend ervaart en de ander wellicht als voordeel van het samenleven ziet. Maar helaas kan deze liefde dan geen stand meer houden. Niet zelden kan de oorzaak van deze steeds instabieler wordende liefdesrelatie niet expliciet benoemd worden. Vaak openbaart het gevoel van onbehagen zich in de vorm van vreemdgaan. Niet fraai. Bovendien gaat de vreemdganger zich ook nog eens inlaten met het vertellen van leugens. Het regelmatig wegkomen met kleine leugens, maken de partner die vreemdgaat steeds ongevoeliger voor het daarbij horende schuldgevoel. Met als gevolg dat het liegen hem/haar steeds makkelijker af gaat en dat de leugens alsmaar groter worden, totdat de bom barst. Als men de dieper liggende oorzaak van dit destructieve handelen weet te benoemen, is het kwaad in de regel al geschied. Het vreemdgaan en de leugens troebleren wat er werkelijk loos is in de relatie. De waarheid wordt ongeloofwaardiger.

Hoe vertel je iemand Dat de aarde niet meer rond is Dat de vogels niet meer vliegen En de zon niet langer schijnt Hoe vertel ik jou Dat 't leven dat je leefde En de liefde die je voelde Binnenkort verdwijnt Je raakt me kwijt

(tekst afkomstig uit 'De Waarheid' van Marco Borsato)

De gekwetste partner is radeloos en boos, omdat hij/zij respectloos behandeld is. De primaire reactie zal er één zijn van ‘opzouten’, maar anderzijds kan hij/zij de ander ook niet loslaten. Zeker niet als er ook nog jonge kinderen bij betrokken zijn.

Ik kan je niet laten gaan Al zeg ik dat het beter is Alleen en zonder jou Ik kan t gewoon niet aan Ik mis je armen om me heen Nee ik leef niet in een wereld zonder jou

(tekst afkomstig uit 'Ik kan je niet laten gaan' van Marco Borsato)

De vraag is of de aanvankelijke geliefden nog in staat zijn om het tij te keren? Mijns inziens is op het moment dat de crisis expliciet wordt, de ontvlechting al een tijdje gaande. De één heeft zich dus deels al losgemaakt van de ander en de ander is te boos en verdrietig om de vlecht weer te helen. Bovendien is het vertrouwen (komt te voet, gaat te paard) nogal geschaad. De ontvlechting lijkt irreversibel.

In feite ontstaat met de verdergaande ontvlechting de toestand waarin je je voor aanvang van deze relatie bevond. Maar omdat jouw vibes al lange tijd met die van de ander interfereren, voelt de naderende eindsituatie bij een scheiding als een amputatie (van de ander) met de bijbehorende fantoompijn.

Alleen de overschaduwde partner kan uitleggen wat hem/haar benauwde in de relatie en waarom de ander en hun gemeenschappelijke kinderen moeten lijden op het pad naar vermeend geluk van deze partner. Een eventuele nieuwe relatie begint weer van scratch af aan, zonder enige garantie op het uitblijven van nieuwe valkuilen. Is dat dan toch een scheiding waard? Het utilitarisme (uit de 18de eeuw) zegt daar het volgende over. Het goed en kwaad van een handeling moet worden afgemeten aan het te verwachten geluksrendement ervan. De handeling die de grootste hoeveelheid geluk oplevert, voor het grootste aantal mensen, is moreel de beste. Ik ben het hier overigens niet mee eens, omdat ik ervan overtuigd ben dat ieders leven op aarde bedoeld is om zijn/haar potentie volledig tot zijn recht te laten komen. De liefdesrelatie tussen de partners is dan weliswaar voorbij, maar de liefdesrelatie met de kinderen mag daar nooit en te nimmer onder lijden.