Stemwijzer over asielmigratie

Dit stuk is anders van toon dan mijn gebruikelijke bijdragen. Ik heb gekozen voor een directere stijl, omdat ik een zo breed mogelijk publiek wil bereiken. De vragen rond migratie raken niet alleen aan beleid, maar ook aan gevoelens van rechtvaardigheid en verbondenheid. Die verdienen een taal die iedereen kan verstaan.

De discussie over migratie gaat zelden over migratie zelf. Ze gaat over machteloosheid, angst en de vraag of Nederland nog wel van ons allemaal is. Die vraag verdient een eerlijk antwoord, want veel mensen hebben het gevoel dat er over hun leven wordt beslist, zonder dat ze invloed hebben. Dat gevoel is echt. Alleen de verklaringen die we ervoor krijgen, kloppen vaak niet.

Veel Nederlanders denken dat het land te vol is. De opvang zit vol, huizen zijn schaars en zorg en onderwijs staan onder druk. Dat is waar. Maar dat komt niet doordat er te veel mensen vluchten. Het komt doordat er te weinig is gebouwd, te weinig is gepland en te veel is uitbesteed aan de markt. Migratie legt dat tekort bloot, maar zij veroorzaakt het niet.

De spreidingswet probeert opvang eerlijk te verdelen, maar roept veel weerstand op. Dat is begrijpelijk. Mensen voelen zich niet gehoord wanneer over hun dorp of stad wordt beslist zonder dat ze iets mogen zeggen. Toch moeten we eerlijk blijven. Het recht op bescherming is geen gunst, maar een plicht die hoort bij een beschaafd land. Wie dat recht afschaft om rust te kopen, ruilt rechtvaardigheid in voor schijnzekerheid. Tegelijk vraagt datzelfde recht om inzet van iedereen die bescherming ontvangt. Integratie is geen gunst, maar de manier waarop wederkerigheid vorm krijgt. Alleen dan kan gastvrijheid standhouden zonder te bezwijken onder haar eigen goedheid.

Maar er bestaan ook reële problemen. Een kleine groep asielzoekers veroorzaakt overlast, vooral waar opvang te groot of te geïsoleerd is. Incidenten rond winkeldiefstal, agressie of grensoverschrijdend gedrag krijgen veel aandacht, terwijl het overgrote deel zich rustig gedraagt. Zulke voorvallen versterken het gevoel dat veiligheid en cultuur onder druk staan. Wanneer jongeren of vrouwen zich niet meer vrij voelen, verandert het gevoel van gemeenschap. Die zorg verdient erkenning, want samenleven vraagt om wederzijds respect en duidelijke grenzen.

De culturele spanning krijgt soms ook een religieuze lading. Veel vluchtelingen komen uit landen waar andere normen gelden over gezag, familie en seksuele moraal. Binnen die context bestaan tradities die in Nederland als onverenigbaar worden ervaren met gelijkheid en vrijheid. Antisemitische denkbeelden, homofobie en eerwraak roepen terecht verzet op. Toch is het belangrijk onderscheid te maken tussen geloof en ideologie, tussen cultuur en individu. Niet elke moslim deelt dezelfde opvattingen, en veel islamitische Nederlanders verzetten zich juist tegen die vormen van onderdrukking. Integratie vraagt dat verschil te herkennen en tegelijk vast te houden aan wat hier niet onderhandelbaar is: gelijkwaardigheid en vrijheid.

De woningnood laat zien hoe beleid eerst ongelijkheid schept en die daarna goedpraat met bureaucratische redelijkheid. Statushouders krijgen voorrang bij huisvesting, en dat is inderdaad oneerlijk. De regeling voldoet aan de wet, maar verdeelt het tekort zó dat de één betaalt voor het probleem van de ander. De boosheid daarover is terecht. Alleen richt die zich te vaak op mensen die zelf niets aan die regels kunnen doen. Niet de vluchteling, maar het beleid dat huisvesting aan de markt overliet, heeft de woningnood veroorzaakt. Toch wordt in het publieke debat de schuld gelegd bij wie het minst macht heeft. Niet de vluchteling heeft het tekort veroorzaakt, maar het beleid dat tekorten produceert en daarna een zondebok zoekt. Zo blijft het systeem buiten schot, terwijl de nieuwkomers de klappen opvangen. Dat is het echte onrecht, want wie bescherming nodig heeft, krijgt de schuld van het woningtekort en de druk op voorzieningen die hij zelf niet heeft veroorzaakt.

De angst die mensen voelen is reëel, maar ze is verkeerd gericht. Ze hoort niet thuis bij de mensen die hier aankomen, maar bij de politici die jarenlang de samenhang hebben uitgehold en nu doen alsof migratie de oorzaak is van hun eigen falen. Angst is op zichzelf niet laf. Ze laat zien wat we willen beschermen. De vraag is alleen of we dat doen door muren te bouwen of door rechtvaardigheid te herstellen.

Migratie herinnert ons eraan dat identiteit geen bezit is, maar altijd in relatie tot anderen ontstaat. Iedere komst en ieder vertrek verandert iets in hoe we samen leven. Wie beweert dat we onszelf verliezen door anderen toe te laten, vergist zich. We verliezen onszelf pas als we vergeten waarom we ooit gastvrij waren. Op 29 oktober stemmen we niet alleen over beleid, maar ook over eerlijkheid. Willen we een land dat angst verkoopt als zekerheid of een land dat de werkelijkheid onder ogen durft te zien? De woningnood, de onvrede en de boosheid zijn echt. Maar ze verdwijnen niet door schuldigen aan te wijzen. Ze verdwijnen pas als we durven te zien waar het werkelijk misging en we de moed vinden om dat samen recht te zetten.