Golven zijn een fascinerend verschijnsel. In de meest concrete zin zijn het trillingen die worden doorgegeven, maar in materiële zin verplaatst zich helemaal niets in de richting waarin de golf zich voortbeweegt. Dat gegeven maakt van golven tegelijkertijd ook een abstract verschijnsel.
De wereld om ons heen bestaat in feite alleen maar uit trillingen. Grote kans dus dat die trillingen ook worden doorgegeven. Op macroscopisch niveau zijn er sowieso twee verschijnselen die we allemaal herkennen en benoemen als golf. Dat zijn de golven op een wateroppervlak en de zogenaamde ‘wave’ in een stadion. Met dit laatste verschijnsel - waarbij de supporters telkens een fractie later dan hun buurman (bv die ter rechterzijde) gaan staan (met de armen in de lucht) en weer gaan zitten - wordt duidelijk dat een golf inderdaad een trilling is die wordt doorgegeven. Over de precieze oorsprong van dit fenomeen lopen de meningen nogal uiteen, maar de huidige populariteit ervan voert volgens velen terug naar de jaren tachtig van de vorige eeuw (het WK van 1986 in Mexico).
Alhoewel watergolven een macroscopisch verschijnsel zijn, is de trilling die er aan ten grondslag ligt een microscopisch verschijnsel, namelijk: het op en neer bewegen van (groepen) watermoleculen. Aan alles wat we zien en horen, liggen ook microscopische verschijnselen ten grondslag. Geluid en licht zijn namelijk beide microscopische trillingen die worden doorgegeven. Gaat het bij geluid nog om - enigszins voorstelbare - heen en weer trillende moleculen, bij licht gaat het om - moeilijk voorstelbare - trillende velden. Elke toonhoogte of elke kleur heeft daarbij zijn eigen specifieke frequentie, waardoor deze zich onderscheidt van alle andere respectievelijke toonhoogten en kleuren. Wat ik duidelijk wil maken, is dat in feite alles om ons heen aan het trillen is, maar dat we de meeste trillingen niet als zodanig kunnen waarnemen (in tegenstelling tot de trillingen die de ‘wave’ in een stadion veroorzaken). Meestal zijn de microscopische trillingen om ons heen - waar we geen weet van hebben - chaotisch van aard. Alle moleculen waaruit de voorwerpen in je omgeving zijn opgebouwd, zijn altijd aan het trillen. Dat stopt nooit. Deze wanordelijke trillingen veroorzaken echter geen golven, dus merken we er niets van.
In de kwantumfysica heeft men zelfs ontdekt dat zowel licht, als subatomaire deeltjes zich afhankelijk van de doelgerichtheid van de waarnemer soms als golf en soms als deeltje kunnen manifesteren. Vlak voor de meting van bijvoorbeeld de locatie van een elektron, zijn alle posities nog even waarschijnlijk. Men spreekt dan over de optelsom van al die mogelijke plaatsen en noemt dat de superpositie van het elektron, weergegeven als zijn golffunctie. Het kwadraat van die functie geeft aan hoe waarschijnlijk het is dat het elektron daadwerkelijk op een bepaalde plaats wordt aangetroffen. Zodra de waarneming plaatsvindt, spreekt men van het ineenstorten van die golffunctie. Volgens de interpretatie van sommige wetenschappers speelt het bewustzijn daarbij een essentiële rol. Er zijn zelfs wetenschappers die beweren dat de processen in onze hersenen ook kwantumprocessen zijn: uit de superpositie van mogelijkheden laat ons bewustzijn er één realiteit worden. Ons bewustzijn laat de golffunctie, die al die mogelijkheden in zich draagt, ineenstorten. Michael Brooks beschrijft daarover de volgende metafoor in zijn boek ‘Cardano’.
Het is de taak van de postbode om brieven van de ene plaats naar de andere plaats te brengen. Hij weet niet wat er in die brieven staat, maar we weten wel dat ze informatie bevatten. Degene die deze informatie leest, verricht een meting. Zolang de brieven verzegeld zijn (…) liggen alle mogelijkheden open, wat wil zeggen dat alle mogelijke brokjes informatie zich in superpositie bevinden. Misschien is het een rekening? Misschien een liefdesbrief? (…) Maar zodra de brieven worden geopend en gelezen, is de informatie plotseling gedefinieerd. Dat is een meting.
Om dit blog niet te natuurkundig te laten zijn, beschrijf ik ook een experiment waarbij mensen de ‘vibes’ van een ander overnemen, waardoor een ideologie verspreid kon worden. Ik refereer aan het sociale experiment uit 1967 - gedocumenteerd in een essay (1976) en in een documentaire (2010) - opgezet door geschiedenisleraar Ron Jones. In 1981 is daar de film ‘The Wave’ uit voortgekomen en in 2008 de film ‘Die Welle’. De aanleiding van het experiment was de hypothese dat anno nu (in dit geval anno 1967), met alles wat we weten over het nazisme, een autocratie (zoals onder Hitler) niet meer zou kunnen ontstaan. Het tegendeel bleek echter het geval te zijn. Eendracht creëerde macht en de uniformiteit binnen de groep leidde tot absolute uitsluiting van hen die zich niet of niet volledig wilden conformeren. Ronduit beangstigend. Het is niet voor niets dat de ontwikkeling van het rechtspopulisme en de opkomst van de politieke islam met argusogen gevolgd worden. Blijkbaar willen we onze ‘vibes’ graag laten resoneren met dominante ‘vibes’ of in ieder geval met de ‘common vibes’ (de ‘vibes’ van de meerderheid). We zijn daarvoor zelfs bereid om voetstoots onze individuele principes ondergeschikt te maken aan die van het collectief. De autocraat of het collectief kapen als het ware onze ‘vibes’. Hoe makkelijk laten we dat gebeuren? Of zal jou dat nooit overkomen?
Dat mensen elkaar bewust of onbewust beïnvloeden moge duidelijk zijn. Een voor velen herkenbaar stereotype is de energievreter. In de omgang met hen verlies je energie en ben je na afloop van de ontmoeting doodmoe. Ook dit fenomeen heeft alles te maken met interfererende ‘vibes’, maar in dit geval met een destructief effect.