Revolutionair wereldbeeld (1)

Zelfwaarneming van het universele bewustzijn

Alles wat bestaat, van de grootste sterren tot het kleinste deeltje, is een manifestatie van het universele bewustzijn. Alles wat we zien, ervaren en zelfs wat we niet kunnen waarnemen, is uiteindelijk een expressie van dit grotere, allesomvattende bewustzijnsveld. Binnen de chaotische dynamiek van dit veld moeten de materie, de natuur, en de mens niet als afzonderlijke entiteiten worden gezien, maar als een geïntegreerd geheel van het universele bewustzijn. Als de meest complexe expressie van het universele bewustzijn, is de mens in staat om het universele bewustzijn te transformeren naar een persoonlijke bewustzijn. Elk individu is een unieke verschijning van het universele bewustzijn, met een eigen perspectief, emoties en gedachten. Deze diversiteit is essentieel, want door deze variëteit kan het universele bewustzijn zichzelf in haar volle glorie waarnemen. Het universele bewustzijn is in zichzelf volmaakt en volledig, maar het is pas in staat zichzelf volledig te ervaren door de diversiteit van de persoonlijke bewustzijns die het voortbrengt. Elk uniek perspectief draagt bij aan het grotere geheel, alsof het universum zichzelf door ons heen leert kennen. De waarde van de mens, en van elk individueel bewustzijn, ligt in de bijdrage die het levert aan deze waarneming.

Nogmaals de illusie van de vrije wil

De mens heeft geen vrije wil. Ons gedrag wordt niet bepaald door bewuste keuzes, maar door een groot aantal invloeden: de aard van ons persoonlijke bewustzijn, de cultuur waarin we leven en de technologieën die in ons leven voorhanden zijn. Deze parameters zorgen voor de specifieke manifestatie van ieder mens. Alles wat we doen, komt voort uit een complexe interactie van invloeden waar we geen controle over hebben, maar die wel onze richting bepalen.

Van biologische naar bewustzijnsevolutie

De evolutietheorie, zoals gepresenteerd door Charles Darwin (1809–1882), stelt dat soorten zich in de loop van tijd ontwikkelen door natuurlijke selectie. Dit proces houdt in dat organismen met kenmerken die hen beter in staat stellen om te overleven en zich voort te planten, een grotere kans hebben om hun genetische eigenschappen door te geven aan volgende generaties. Natuurlijke selectie werkt samen met variatie en erfelijkheid om ervoor te zorgen dat de best aangepaste eigenschappen zich verspreiden in een populatie. Darwin introduceerde dit idee in zijn invloedrijke werk On the Origin of Species (1859), waarin hij betoogde dat de diversiteit van het leven op aarde het resultaat is van geleidelijke veranderingen over lange tijdsperioden. Deze veranderingen zijn niet het resultaat van bewuste keuzes, maar van een onbewuste interactie tussen organismen en hun omgeving. Dit idee heeft de moderne biologie vormgegeven en biedt een raamwerk voor het begrijpen van de ontwikkeling van leven op aarde, inclusief de mens. Maar wat als we dit concept niet alleen op biologische soorten, maar ook op het grotere geheel van het universele bewustzijn toepassen? Wat als het universele bewustzijn zelf door een soort evolutieproces gaat, waarbij het zich verfijnt en uitbreidt door de variëteit en kwaliteit van de persoonlijke bewustzijns die het voortbrengt?

Cycli van leven en bewustzijn

In dit licht wordt het sterven van de mens relevant voor de voortgang van de evolutie van het universele bewustzijn. Net zoals de natuurlijke selectie de populatie van biologische organismen "ververst" door sterfte en voortplanting, biedt de dood van de individuele mens ruimte voor nieuwe perspectieven en persoonlijke bewustzijns die bijdragen aan de voortdurende ontwikkeling van het universele bewustzijn. Alleen door het proces van geboorte, leven en dood kan het universele bewustzijn zich blijven ontvouwen en verdiepen door de diversiteit van menselijke ervaringen en bewustzijnsuitdrukkingen.

Dit zou kunnen betekenen dat het universele bewustzijn, net als levende organismen, niet statisch is, maar zich voortdurend aanpast en evolueert door de variëteit en kwaliteit van menselijke ervaringen. Elke menselijke ervaring, elk persoonlijk bewustzijn, draagt bij aan de groei en transformatie van het grotere, allesomvattende bewustzijn. De fysieke evolutie van de mens volgens de wetten van natuurlijke selectie bepaalt niet alleen zijn vaardigheden en mogelijkheden op aarde, maar heeft ook invloed op de wijze waarop het universele bewustzijn zich via hem uitdrukt en waarneemt, omdat die fysieke constellatie mede bepalend is voor de kwaliteit van het persoonlijke bewustzijn dat daaruit voortkomt. Het belangrijkste inzicht hierin is dat het universele bewustzijn nooit oordeelt. Het is een neutrale waarnemer van al deze variaties, zonder een waardeoordeel over wat goed of slecht is. Het observeert enkel de diversiteit en kwaliteit van de verschillende uitdrukkingen van bewustzijn, die allemaal bijdragen aan zijn zelfwaarneming.

Voorbij goed en kwaad

Het idee van goed en kwaad heeft zijn wortels in het dualisme van Plato (ca. 428–348 v.Chr.) en zijn ideeënleer, waarin hij de wereld verdeelde in twee verschillende realiteiten: de zintuiglijk waarneembare wereld van verandering en vergankelijkheid en de onveranderlijke wereld van ideeën of vormen. Dit dualisme werd verder versterkt door de christelijke traditie, waarin morele oordelen een centrale plaats innamen, doordat het menselijk handelen voortdurend werd beoordeeld in termen van goed en kwaad, zonde en deugd, hemel en hel. In de loop der eeuwen raakte deze morele tweedeling diep verankerd in het collectieve bewustzijn en werd zij geïnternaliseerd als een vanzelfsprekende maatstaf voor zelfbeoordeling en gedragsregulering. Filosofen zoals René Descartes (1596–1650) breidden dit dualisme uit door de werkelijkheid te splitsen in het denkende subject (res cogitans) en de materiële wereld (res extensa), waardoor het idee van gescheiden, tegenovergestelde krachten verder werd gefundeerd.

In de hedendaagse tijd zien we echter een verschuiving weg van dit dualisme. In plaats van de wereld te zien in termen van ‘goed’ of  ‘slecht’, wordt er steeds meer nadruk gelegd op het idee dat alles simpelweg ‘is’, zonder oordeel. Deze verschuiving naar een meer stoïcijnse benadering, waarin het niet gaat om morele oordelen maar om acceptatie van wat er is, lijkt een stap richting een meer holistisch en onpartijdig wereldbeeld. Deze verandering weerspiegelt een bredere culturele beweging die zoekt naar het loslaten van oude, dualistische schema's die mensen jarenlang gevangen hielden in hun morele denken.

Welke mensen floreren?

Als we de vraag stellen welk menstype, welk persoonlijk bewustzijn, het meest succesvol zal blijken te zijn in de evolutie van de mensheid, moeten we ons losmaken van morele oordelen. Het is niet een kwestie van goed of slecht, maar van welke combinatie van persoonlijke bewustzijn, culturele invloeden en beschikbare technologische hulpmiddelen, het beste in staat zal zijn zich aan te passen en te floreren in de context van hun tijd. Het universele bewustzijn zelf oordeelt niet, het is een neutrale waarnemer die alle variaties accepteert.

Acceptatie van het onvoorziene

De consequenties van dit wereldbeeld kunnen verstorend zijn voor degenen die geloven dat alles te beheersen, te controleren en te sturen valt. Voor wie vasthoudt aan het idee dat de menselijke geest, of zelfs de samenleving als geheel, volledig kan worden gecontroleerd, zal het besef moeilijk te aanvaarden zijn dat wij slechts een kleine schakel zijn in een veel groter geheel. De dynamiek daarvan wordt bepaald door een complex web van invloeden. Technologische hulpmiddelen zoals kunstmatige intelligentie, genetische technologieën en geavanceerde communicatiemiddelen vergroten onze mogelijkheden om onze omgeving te beïnvloeden. Toch blijft het universele bewustzijn de grotere kracht achter de veranderingen die zich in de menselijke ervaring afspelen. Voor degenen die geloven dat technologie alles kan beheersen, kan de erkenning dat er onvoorspelbare krachten aan het werk zijn, leiden tot frustratie en verlies van controle. Deze visie biedt een uitdaging voor diegenen die vasthouden aan het idee van volledige controle. In plaats van de wereld naar menselijke normen en verlangens te kneden, vraagt het om acceptatie van de chaos en de diversiteit van ervaringen waar we als mensen mee te maken hebben. Deze acceptatie is essentieel in het omgaan met de grootste uitdagingen van onze tijd, zoals klimaatverandering en oorlogen, die ondanks technologische vooruitgang en diplomatie buiten onze volledige controle liggen. Klimaatverandering is een uitdaging die onze directe controle ver te boven gaat, en zelfs met alle middelen die we tot onze beschikking hebben, blijven conflicten voortbestaan. Het idee dat de wereld volledig door ons gestuurd kan worden, blijkt onrealistisch. Het universum beweegt zich in onvoorspelbare richtingen en de menselijke ervaring is slechts een deel van die grotere dynamiek.

Deze acceptatie betekent echter niet dat we passief moeten zijn. We reageren erop, omdat we, gezien alle parameters in ogenschouw nemend, niet anders kunnen. Het houdt in dat we onze acties afstemmen op wat we wel kunnen beïnvloeden, terwijl we tegelijkertijd de oncontroleerbare elementen erkennen. Het universele bewustzijn, dat geen waardeoordeel velt en geen vaste uitkomst veronderstelt, maakt ruimte voor overgave, omdat het geen controle verlangt. In plaats van te veronderstellen dat alles gestuurd en verklaard kan worden, laat het toe dat de dingen zich ontvouwen zoals ze zijn: ongepland, onvolmaakt, en toch betekenisvol in het grotere geheel.

Het stelt ons in staat de wereld te zien zonder het gewicht van dualistische oordelen als goed of slecht en de vele manieren van menselijk bestaan te accepteren als onderdeel van een groter geheel. Er is geen enkel pad per definitie beter of slechter; alles is een variatie in het grotere geheel. Deze benadering vraagt ons om onze overtuigingen over controle en sturing los te laten en te accepteren dat de waarheid en de kracht van het universum waarschijnlijk ons vermogen tot beheersing overstijgt.