Paradigma shift
Het leven is maakbaar! Diegenen die altijd vanuit dit adagium leefden, zullen nu wel op hun schreden terugkeren. Leven betekent - zo blijkt ook maar weer in deze tijd - dat je je te allen tijde moet verhouden tot hetgeen zich aandient. En ja, wat zich aandient, is altijd weer een verrassing. In feite maken die verrassingen het leven onvoorspelbaar, waardoor elke dag weer een nieuwe uitdaging is. Voor mensen met een controledwang moet dit echter rampzalig zijn. Dat kleine etterige virusje, waarvan men zegt dat we erdoor geteisterd worden, doet ons nu al praten over ‘het nieuwe normaal’. Sterker nog: sommigen beweren zelfs dat we nooit meer zullen terugkeren naar ‘het oude normaal’. De samenleving zoals deze voor kort was, komt waarschijnlijk nooit meer terug. In dat geval is er sprake van een paradigma shift. Hoe ziet ons nieuwe normaal er dan mogelijkerwijs uit?
Waarschijnlijk zullen we een aantal jaar in een anderhalve-meter-samenleving moeten leven. Dat betekent een enorme metamorfose van de private en publieke ruimte. De verschillende sectoren is nu al gevraagd om daarover na te denken en met voorstellen te komen. Voor de contactberoepen, zoals bijvoorbeeld kappers en fysiotherapeuten, is dit schier onmogelijk. Wat gaan zij bedenken? En voor veel sectoren zal de beperking het vloeroppervlak zijn. Dit zou deels ondervangen kunnen worden door aanwezigheidstijden te reguleren en door thuiswerken - daar waar mogelijk - te stimuleren en faciliteren. Maar in de kunst- en cultuursector betekent het een reductie van het aantal bezoekers en dus van de inkomsten in die branche. Er werd al wel geopperd om virtuele plaatsen te verkopen, door voorstellingen te streamen zodat mensen er thuis van kunnen genieten. Maar ja, er gaat natuurlijk niets boven een live-voorstelling. Voor het onderwijs wordt het ook een lastige situatie. Zelf dacht ik aan een verhouding van 50/50 voor wat betreft contact- en afstandsonderwijs. Zo zou de ene helft van de klas ’s morgens naar school kunnen komen, terwijl de andere helft via een videoverbinding de lessen thuis volgt. En ’s middags vice versa.
In de privé sfeer stel ik me een andere ontwikkeling voor. Momenteel is het bezoeken van familie in verzorgingstehuizen zelfs onmogelijk gemaakt. Met als uiterste consequentie dat stervende coronapatiënten niet begeleid mogen worden door hun dierbaren. Alleen voor huisgenoten is - uit praktische overwegingen - de anderhalve-meter-regel niet van toepassing. Bij ‘het nieuwe normaal’ zou mijns inziens op dit punt niet moeten worden uitgegaan van huisgenoten, maar van ‘inner circles’. Mits er uiteraard niemand symptomen van een eventuele besmetting heeft, want dan blijft het nodig dat die persoon in quarantaine gaat. Virologen zullen ongetwijfeld bezwaar maken tegen dit ‘inner circle’ beleid, maar voor de sociale wezens die we zijn, is fysiek contact nou eenmaal onontbeerlijk. Bovendien moet het mogelijk blijven dat het virus zich gecontroleerd blijft verspreiden. Deze versoepeling van de anderhalve-meter-regel komt daar aan tegemoet. Zolang er geen vaccin is, is het namelijk onvermijdelijk dat velen van ons besmet zullen raken.
Onze samenleving was voor de uitbraak van COVID-19 aardig op drift geraakt. We jakkerden maar door, terwijl symptomen van systeemfouten aan alle kanten zichtbaar werden: de vele burn-outs, het grote aantal mensen dat antidepressiva slikte, de milieuvervuiling, de 24/7 economie, het toenemende contrast tussen rijk en arm, het groeiende fileprobleem en de stakingen in verschillende sectoren. Het virus zorgde ervoor dat we een pas op de plaats moesten maken. Naarstig zoeken we nu naar een uitweg uit deze pandemie, maar we moeten het stilvallen van de samenleving ook benutten voor bezinning. Wat willen we behouden? Wat willen we afschaffen? En wat willen we aanpassen? We bevinden ons nu als het ware op een bifurcatiepunt: een punt waarbij een systeem over kan gaan naar een hogere orde, kan vervallen in chaos of kan blijven zoals het was. De ontwikkelingsrichting van onze samenleving is in deze fase onvoorspelbaar. Deze pandemie kan een maatschappelijke paradigma shift veroorzaken. Laten we in ieder geval met elkaar openstaan voor het adagium ‘crisis is kans’.