Disbalans (deel 1)

0:00

Hoge golven kennen ook diepe dalen, en jij zit in een roeibootje, eerst op de manische toppen van de golven, heerser over de woeste zeeën, waar je alles aan kunt en alles mogelijk lijkt. Maar dan word je plots meegesleurd in de verstikkende diepte van een depressieve neergang, waar de zee je dreigt te verzwelgen. Je hebt geen controle, maar toch blijf je roeien, vastberaden om te overleven, ongeacht de krachten die je uitputten en de stip op de horizon die langzaam aan het zicht onttrokken wordt. Dat zijn de uitersten bij een bipolaire stoornis, die je telkens weer uit balans brengen.

In de manische momenten van mijn leven voelde ik me als een God, zoals Willem Kloos het zo treffend verwoordt: 'Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten, en zit in 't binnenst van mijn ziel ten troon.' Op de toppen van die golven leek alles mogelijk. Ik voelde me onoverwinnelijk, alsof ik de controle had over mijn lot, over mijn relaties, en over alles om me heen. Maar, zoals de golven uiteindelijk breken, bracht die allesomvattende overtuiging me ook naar keuzes die niet altijd goed uitpakten. Hoewel ik niet anders kon, kijk ik toch met acceptatie terug op het pad dat ik uiteindelijk heb bewandeld. Relaties werden beëindigd, vaak met de overtuiging dat het de juiste beslissing was, maar ik besefte pas later dat die keuzes niet louter voortkwamen uit kalm nadenken, maar eveneens uit de storm van mijn manisch gedrag. Het roeibootje waarin ik zat, bracht me naar de toppen van de golven. Op de top van zo'n golf ervoer ik die manie en probeerde ik koers te houden in een megalomane storm, richting een inmiddels virtuele stip op de horizon. Het besef dat ik degene was die deze schade aanrichtte, schokte me het meest, en dat besef liet me achter met de sporen die ik niet altijd had gewild.

De deuren van ons huis

Ze staan wagenwijd open

Aan de sporen kun je zien

Hier heeft iemand gelopen

Heeft alles wat ons dierbaar is

Aangeraakt, kapotgemaakt

Maar wat het allerergste is

En dat schokt me het meest

Aan de sporen kun je zien

Dat ik dat ben geweest

Songtekst van Jurk! Sporen

Op de top van de golven word je overmoedig, vol vertrouwen in je eigen kunnen. In die roes van energie en zelfverzekerdheid neem je risico's die je normaal nooit zou overwegen. Wat eerst als een onschuldige beslissing lijkt, wordt in die staat een daad van roekeloosheid. Bij mij leidde die onbezonnenheid tot grote schulden, die ik pas later echt begreep toen de storm begon te liggen. Ook werd ik enig moment zomaar ontslagen, wat ik pas achteraf in zijn volle omvang begreep. In die manische staat had ik het nooit zien aankomen, maar de consequenties waren desastreus. Mijn gedrag en de manier waarop ik met mensen omging, waren niet meer in balans. Toen de storm ging liggen, kon ik me niet meer oprichten; ik was helemaal kapot. Wat volgde was een diepe depressie, waarin het voelde alsof mijn leven voorbij was. Het werd me duidelijk dat zonder de juiste medicatie, ik het niet zou redden. De wanhoop was te groot om me uit eigen kracht weer op te richten. Ik voelde me als de Baron van Münchhausen, die zichzelf aan zijn haren uit het moeras omhoog moest trekken, maar ik had geen energie meer om mezelf uit het dal te roeien. Wat ik ooit als vanzelfsprekend beschouwde, was nu een onbereikbare illusie.

Kenmerkend voor mijn neerslachtige periodes is, dat ik overmand word door obsessieve gedachten die zich als een eindeloos deuntje in mijn hoofd afspelen. Het is alsof ik vastzit in een melodie die maar niet verstomt, hoe hard ik ook probeer om het te verdringen. De ruis van deze gedachten vult de stilte, onophoudelijk en overweldigend. Hoe meer ik probeer om ze los te laten, hoe meer ze zich vastzetten, me het gevoel gevend dat er geen ontsnappen mogelijk is aan de eindeloze herhaling van negativiteit. Gelukkig is dat inmiddels minder. Het vertoeven in gezelschap vind ik in deze periodes ook lastig. Sociale interacties slurpen dan al mijn energie op en geven mij het gevoel dat ik me niet kan verbergen achter mijn gebruikelijke glimlach. Het voelt dan juist als een verademing om alleen te zijn. Alleen zijn biedt me namelijk de ruimte om tot rust te komen, weg van de druk van verwachtingen. Ik weet mezelf gelukkig goed te vermaken, of het nu is door me te verliezen in een boek, muziek of mijn eigen reflecties. Het geeft me de kans om op adem te komen, om mijn innerlijke rust weer te hervinden.

Mijn manische episoden, in combinatie met mijn vermogens, hebben me veel mooie dingen gebracht. Tijdens zo’n episode is mijn volhardendheid enorm groot. Ik kan me volledig in iets onderdompelen, zonder afgeleid te worden. En wat ik voor ogen heb, breng ik tot een goed resultaat. Er is een enorme energie die me drijft, en het lijkt wel alsof ik alles aan kan. In deze periodes ben ik in staat om te creëren, te presteren, en soms dingen te bereiken die anders misschien buiten mijn bereik zouden liggen. Mijn focus is scherp, en ik kan een doel met volledige overgave nastreven. Toch is het een dubbel gevoel, want deze positieve effecten van mijn manie zijn vaak slechts tijdelijk en komen met een prijs, want onherroepelijk volgt er daarna een depressieve periode. Wat eerst als onstuitbare energie voelde, maakt dan plaats voor een zware leegte.

Hoewel de megalomane storm van de manie minder krachtig is, vaar ik nog steeds in datzelfde roeibootje. De hoge golven van de manie hebben me uitgeput, maar ook voortgestuwd, en nu beweeg ik me gelukkig over minder heftige golven. Toch blijft het een constante inspanning om koers te houden, want de balans blijft kwetsbaar. Soms is de stip op de horizon goed zichtbaar, maar op andere momenten raakt die uit het zicht door het dal waarin ik terecht ben gekomen. De tocht in het roeibootje symboliseert mijn reis: een voortdurende strijd om met de golven mee te bewegen, maar ook de manier om mijn pad te vervolgen. Blijven roeien is mijn enige keuze, zelfs als het water soms weer onrustiger wordt en de richting steeds onduidelijker.

Ondanks de toppen en dalen ben ik dankbaar voor het leven en de dierbaren om mij heen. Zij geven mij de kracht om te blijven roeien, zelfs als de horizon vervaagt. Het is hun liefde, samen met mijn eigen veerkracht, die me laat inzien dat het leven meer dan de moeite waard is. Het roeibootje mag dan zo nu en dan nog steeds wat capriolen vertonen, maar over het algemeen ben ik gelukkig wel in rustiger vaarwater terechtgekomen.

Het verschil tussen normaal en abnormaal is vaak een kwestie van perspectief.

Een persoon met een bipolaire stoornis kan periodes van intense blijdschap en creativiteit ervaren, evenals periodes van diepe verdriet en wanhoop.

Maar in beide extremen blijft hij menselijk.

Kay Redfield Jamison (psycholoog en auteur van An Unquiet Mind)