Met toenemende verbazing constateer ik dat kritische reflecties waarbij een dominante zienswijze bevraagd wordt, steeds vaker en kernachtiger gestigmatiseerd worden als dom of gevaarlijk. In feite worden sceptische bevragingen van de ‘common sense’ amper nog toegelaten in het publieke en politieke debat. Waag je je daar wel aan, dan kun je er op rekenen dat je niet al te serieus wordt genomen of zelfs monddood wordt gemaakt. Onder het mom van moraliteit wordt elke ter discussiestelling van de heersende opvatting afgedaan als a-wetenschappelijk, bedreigend of zelfs als ondermijnend. Terwijl je je kunt afvragen wie nou in dergelijke discussies de kwade genius is. De vermeende suprematie van een democraat, maakt van hem al gauw iemand die denkt dat hij de waarheid in pacht heeft. De keerzijde van deze pedanterie is de negatieve framing van iemand die er tegenin durft te gaan. Het lijkt er op dat we belangrijke onderwerpen steeds minder vrijuit vanuit verschillende perspectieven met elkaar kunnen bespreken.
“In oorlogen sneuvelt de waarheid als eerste.” Dat is een klassiek adagium dat na de invasie van Rusland in Oekraïne momenteel weer vaak te horen is. Propaganda en ‘valse vlag informatie’ zijn tijdens elke oorlog van oudsher nu eenmaal één van de machtigste wapens. Maar het lijkt erop dat er heden ten dage zelfs in vredestijd om de claim op de waarheid gevochten wordt. Iemand die een tegengeluid laat horen, is in deze gepolariseerde samenleving overduidelijk een leugenaar of een complotdenker. Het is iemand die niet serieus genomen kan worden en zichzelf bij voorbaat buitenspel zet, aldus de democraat.
Wie vraagtekens durft te stellen bij de massale migratie, is asociaal, inhumaan en nationalistisch. En als je dan ook nog tegen de opvang van Syriërs bent, terwijl je vindt dat we Oekraïners wel opvang moeten bieden, dan ben je zelfs een racist.
Voorstanders van ons traditionele Sinterklaasfeest zijn harteloos, omdat ze daarmee de pijn van het slavenverleden miskennen.
Als je vandaag de dag nog steeds kritische vragen stelt over de ophanden zijnde klimaatverandering, dan ben je een klimaatontkenner en word je niet serieus genomen.
Wie twijfels uitte over al die vaccinaties ter bestrijding van het coronavirus en wie zich verzette tegen de verregaande maatregelen die de overheid ons oplegde, was wantrouwend tegenover de wetenschap en de overheid en verhinderde zelfs de bestrijding van de pandemie. Juist deze mensen hielden het land in lockdown, aldus de volgzame burgers.
Diegenen die nuanceringen aanbrengen in het conflict van Rusland met Oekraïne, spreken indirect hun steun uit voor Poetin en zijn dus voorstanders van een autocratie.
Zij die beweren dat de verstoring van de stikstofkringloop niet zo desastreus is, als de overheid ons wil doen geloven, worden niet serieus genomen.
Wie niet bereid is om het woke-vocabulaire te bezigen, sluit mensen uit en maakt zich dus schuldig aan discriminatie.
En zo kan ik nog wel even doorgaan. Waar het mij om gaat, is dat er tegenwoordig te weinig tijd wordt genomen om verschillende invalshoeken zorgvuldig te wegen. In een gepolariseerde samenleving ontwikkelt zich al snel een polemisch debat, waarbij nepnieuws de propagandataal is in deze figuurlijke oorlog. Polarisatie lijkt de samenleving wellicht overzichtelijker te maken, maar complexe issues zijn eenvoudigweg niet gebaat bij een zwart-wit of een goed-fout redenatie. Bovendien doet de kort-door-de-bocht framing van standpunten geen appèl op het denkvermogen van ons burgers.
Het publieke en politieke debat wordt er door deze versimpeling van standpunten niet fraaier op. Beide kampen bijten venijnig van zich af en proberen met eenvoudige metaforen de ander zo snel mogelijk kwaadaardig te framen. In een ruzieachtige sfeer graven beide partijen zich in om de ander vervolgens van demagogie te betichten. Zo komen we natuurlijk geen steek verder. Het is niet voor niets dat de belangstelling voor het politieke debat en de politiek in het algemeen, tanende is.
Je hoeft het niet eens te zijn met partijen als Forum voor Democratie of Partij Voor de Vrijheid, maar om nou een ‘cordon sanitaire’ te vormen, om deze partijen bij voorbaat uit te sluiten bij coalitievorming, dat vind ik ronduit abject. Het is ook een kwalijk signaal naar de samenleving. Naast het feit dat het electoraat van deze partijen niet serieus wordt genomen, demonstreert de politiek tevens dat andersdenkenden het beste gewoon buitenspel gezet kunnen worden. Dit komt de integratie in ons land niet echt ten goede.
Mijns inziens is met name de huidige politiek debet aan de toename van intolerantie en de verharding van standpunten in onze samenleving. De autoriteit van leerkrachten, zorgpersoneel en politie - op basis van hun professionaliteit - is nagenoeg volledig verdwenen. Als je het ergens niet mee eens bent, dan ga je er gewoon - meer of minder genuanceerd - tegenin. Desnoods spuw je je gal op sociale media, gebruik je je vuisten of zoek je de gang naar de rechter, maar je laat je niet piepelen (zo is het idee). Zolang oorlogsretoriek in het politieke debat gebezigd blijft worden, zal de verharding in de samenleving helaas blijven toenemen. De politiek is aan zet.